Wychowanie przedszkolne w wybranych krajach Azji
Większość państw Azji prowadzi politykę oświatową, w której podstawowym założeniem jest zmniejszenie istniejących nierówności społecznych poprzez zapewnienie szerokiego dostępu do wszystkich szczebli kształcenia. Nie zawsze jednak jest możliwe zniwelowanie skutków wielowiekowej tradycji i uwarunkowań historyczno-społecznych. Dlatego też wśród krajów Azji zauważyć można wyraźną różnicę między krajami rozwiniętymi gospodarczo i tymi na drodze do rozwoju. Niejednokrotnie zmaganie się z barierami społeczno-ekonomicznymi w znacznym stopniu ograniczały realizację niektórych założeń oświatowych.
W dynamicznie zmieniających się warunkach ekonomicznych i kulturowych Japonii, Chin i Korei Południowej podejmowane w latach dziewięćdziesiątych inicjatywy edukacyjne i reformy oświatowe były przejawem starań każdego z tych państw nie tylko o przyszłość swojego narodu, ale wykształcenie młodych ludzi na miarę XXI wieku. Z tego względu edukacja przedszkolna poprzez swoją rolę jaką odgrywa w dalszej drodze szkolnej każdego dziecka stanowi przedmiot troski władz oświatowych. W zależności od struktury systemu oświatowego kraju do przedszkola mogą uczęszczać dzieci przez trzy lub cztery lata, począwszy od 3 roku życia. Tak w Japonii, jak i w Korei większość dzieci w grupie wiekowej (3-5 lat) korzysta z instytucjonalnych form opieki przedszkolnej. Trzyletni okres edukacji przedszkolnej został przyjęty w Japonii i w Korei. Natomiast w Chinach do przedszkola mogą uczęszczać również dzieci sześcioletnie, chociaż obowiązek szkolny rozpoczyna się w szóstym roku życia. Niestety w Chinach ze względu na ciągle niedostateczną sieć placówek przedszkolnych jeszcze wiele dzieci pozbawionych jest do nich dostępu. Poziom upowszechnienia edukacji przedszkolnej w każdym z wybranych krajówprezentuje poniższe zestawienie
Tabela 1. Upowszechnienie edukacji przedszkolnej brutto
|
Kraj
|
Wiek dzieci
|
1985 (%)
|
1995 (%)
|
|
Chiny
|
3-6 lat
|
20
|
29
|
|
Japonia
|
3-5 lat
|
46
|
49
|
|
Korea
|
3-5 lat
|
42
|
85
|
Źródło: Raport mondial sur l’education
Każdy z wybranych krajów cechuje dodatnia dynamika wzrostu dotycząca edukacji przedszkolnej. Wyraźna jest jednak różnica pomiędzy Koreą a pozostałymi państwami. Na przestrzeni dziesięciu lat widoczny jest ponad dwukrotny wzrost liczby dzieci uczęszczających do przedszkola. To efekt działań podjętych przez władze tego kraju, m.in. wprowadzenie odpowiednich aktów prawnych i nowy system kształcenia nauczycieli. Początkowo niewielkie zainteresowanie edukacją przedszkolną w Korei wynikało z pozostawienia jej tylko w gestii organizacji społecznych, religijnych i osób prywatnych. Obecnie w Korei funkcjonuje prawie 9 tysięcy placówek przedszkolnych, do których uczęszcza ponad 500 tysięcy dzieci.
Ważną rolę edukacji przedszkolnej przypisuje się również w Japonii, chociaż znajduje to swoje odzwierciedlenie dopiero we wskaźnikach dotyczących dzieci pięcioletnich, w?ród których ponad 90% uczęszcza do przedszkola. Tak w Japonii, jak i w Korei w sieci przedszkolnej dominuj? placówki prywatne, których liczba z roku na rok ro?nie.
Tabela 2 Przedszkola prywatne
|
Kraj
|
Przedszkola prywatne
|
|
|
1985 (%)
|
1995 (%)
|
|
|
Japonia
|
75
|
80
|
|
Korea
|
54
|
78
|
Źródło Raport mondial sur l’education
W Chinach wraz z narastającym w ostatnich dekadach XX wieku wyżu demograficznym zaczęto zachęcać lokalne organizacje gospodarcze i inne instytucje do ?wiadczenia usług edukacyjnych zgodnie z obowiązującymi ustawami. Ogromne zróżnicowanie tego kraju powoduje, że w jednych regionach jest bardzo dobrze rozwinięta sieć przedszkoli, głównie w Pekinie, Szanghaju, w innych w związku z dużą liczbą ludności i trudniejszymi warunkami polityczno-ekonomicznymi nadal jest niedostateczna. Wspomagające ją placówki niepaństwowe są zazwyczaj sponsorowane przez swoich założycieli, ale mogą również pobierać opłaty, po uprzednim ich zatwierdzeniu przez władze oświatowe. W Hong Kongu, który jest specjalnym terytorium Chin przedszkola są w większości prywatne, a uczęszcza do nich ponad 90% dzieci w wieku od 4 do 6 lat.
W odniesieniu do edukacji przedszkolnej Japonia i Korea prezentują podobne tendencje rozwojowe. Oba kraje charakteryzuje dążenie do zmniejszania liczby dzieci przypadających na jednego nauczyciela. Jednak w Japonii przebiega ono w sposób łagodny, bo liczba dzieci maleje nieznacznie ( w ostatnich latach zmalała z 19 do 17 dzieci). Gdy Koreę cechuje dynamiczny spadek, widoczny w liczbach bezwzględnych. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych liczba dzieci zmniejszyła się o ponad dziesięcioro (z 34 do 21 dzieci). Równocześnie w obu krajach zwiększył się odsetek kobiet pracujących w przedszkolach. W Japonii liczba zatrudnionych kobiet wzrosła tylko o 1% (z 88% do 89% zatrudnionych), gdy w Korei o 4% przy czym mężczyźni stanowią już tylko 6% ogółu zatrudnionych w przedszkolach. Natomiast w Chinach obserwuje się tendencje odwrotne. Z roku na rok wzrasta liczba dzieci przypadaj?ca na jednego nauczyciela w przedszkolu (z 27 do 31 dzieci) przy równoczesnym spadku liczby zatrudnionych kobiet w przedszkolach (z 96% do 95%).
Zastosowane w poszczególnych krajach rozwiązania programowe i metodyczne są bardzo zróżnicowane. Na przykład w Japonii duże znaczenie przypisuje się wychowaniu grupowemu, które polega na stymulowaniu rozwoju dzieci i kształtowaniu grupy przy zastosowaniu metody dialogu. Rozpoczyna się bardzo wcze?nie pracę nad kształtowaniem grupy przedszkolnej i kontynuuje przez kolejne lata pobytu dziecka w placówce przygotowuj?c w ten sposób dzieci do przestrzegania norm życia grupowego w późniejszych latach szkolnych i w życiu dorosłym. Ponadto Ministerstwo O?wiaty sformułowano pięć głównych celów metodycznych, które powinny być przestrzegane przez nauczyciela:
- Wychowanie to nie tylko jednostronne sugestie norm, ale obraz życia we współczesnym świecie. Zadaniem nauczyciela jest nie uczyć, a żyć z dzieckiem; w procesie wychowania wykorzystać naturalne warunki i sytuacje życia codziennego oraz być wzorem i przykładem społecznego i moralnego zachowania;
- Wychowanie powinno być nastawione na kształcenie okre?lonych jakościowo norm, bez których nie można wyrosnąć na dobrego, zdyscyplinowanego i pracowitego obywatela Japonii;
- Nauczyciel winien dążyć do tego, aby w twórczym procesie nauczania dzieci u?wiadamiać im obecność i interesy innych członków społeczności i ich wzajemne zależności;
- Ważną formą wychowania jest wychowanie grupowe. Przy tym kryterium efektywno?ci to nie rezultat i jakość pracy poszczególnych dzieci lecz całej grupy. Konieczne jest uczestniczenie wszystkich dzieci w obcowaniu i w pracy, co pozwala na u?wiadomienie każdemu z nich jego roli, jak? spełnia w społeczno?ci;
- Należy przyuczać dzieci do rozwiązywania trudnych problemów grupy, a także swoich indywidualnych. Uczyć samodzielno?ci i umiejętno?ci pokonywania trudno?ci. Dzieci powinny poj?ć , że zakazy i normy życia w grupie i społeczeństwie, a także ich przestrzeganie to obowi?zkowa potrzeba każdego człowieka.2
W rozwi?zaniu chińskim przyjęto nieco inn? koncepcję. Zajęcia w przedszkolu prowadzone s? metod? codziennych gier intelektualnych i sportowych. Wykorzystuje się również ukierunkowaną obserwację i wdraża dzieci do współdziałania między sob?3. Za organizację obowi?zkowych zajęć odpowiedzialne są władze publiczne i społeczno?ć lokalna.Edukacja przedszkolna w Korei jest coraz bardziej powszechna, a jednocze?nie coraz więcej rodziców rozumie potrzebę wczesnej edukacji swojego dziecka. Jej program nastawiony jest przede wszystkim na rozwój fizyczny, społeczny i językowy dziecka. Natomiast oczekiwania rodziców s? o wiele większe. Dlatego też ponad 86% dzieci w wieku przedszkolnym uczestniczy w prywatnych lekcjach języka angielskiego. Różnorodne zajęcia dodatkowe przeznaczone dla dzieci w tym wieku s? bardzo rozpowszechnione. Najwięcej dzieci poza przedszkolem uczy się dodatkowo matematyki, gry na instrumencie(fortepian) lub pisma chińskiego albo koreańskiego. Na zajęcia dodatkowe uczęszcza 75% dzieci trzyletnich, 78% dzieci czteroletnich i aż 88% dzieci pięcioletnich. W?ród rodziców panuje przekonanie, że lepiej rozwijaj? one zdolno?ci intelektualne ich dzieci, lepiej przygotowuj? do szkoły. Niektórzy z rodziców wręcz twierdz?, że dzieci same domagaj? się zajęć dodatkowych. Jednak władze o?wiatowe patrz? na to zjawisko coraz bardziej sceptycznie, a nawet zapowiadaj? kampanię, w której wskazywać będą na uboczne skutki nadmiernej przedwczesnej edukacji.Krystyna Kamińska, dr nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej, Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego.Autorka kilkunastu publikacji dotyczących edukacji przedszkolnej, w tym ksi?żki pt. „Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym” (1999,2002). Współautorka „ Liczę sam – jakie to proste”- książki wprowadzającej dzieci w świat matematyki, nagrodzonej w konkursie WSiP w 1994 roku. W latach 1998-2001 Przewodnicz?ca Polskiego Komitetu ?wiatowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego.1 W. Rabczuk, Szkolnictwo prywatne w świecie, Warszawa 2000, s 266.2 S. Włoch, Wychowanie przedszkolne w Japonii, Wychowanie w Przedszkolu 1992 nr 10.3 R. Pachociński Współczesne systemy oświatowe, Warszawa 2000, s 82.
