Konferencja „Koncepcja edukacji daltońskiej”

„Jeśli szanujemy dziecko i podążamy za jego możliwościami to może ono zrobić więcej, niż od niego oczekujemy, a wszystko co dziecko potrafi- nauczycielowi zrobić nie wolno”
Helen Pankhurst

W październiku 2009 roku, w Warszawie, z udziałem przedstawicieli Dalton International z Holandii, odbyła się konferencja Koncepcja edukacji daltońskiej. Organizatorami konferencji był Polski Komitet oraz Warszawski Oddział Polskiego Komitetu Światowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego OMEP . Wsparcia patronackiego i pomocy finansowej udzielił burmistrz dzielnicy Warszawa Wilanów oraz Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie. Patronat medialny objęło czasopismo „Wychowanie w Przedszkolu”.

Gośćmi honorowymi konferencji byli nasi przyjaciele z Ukrainy, reprezentujący nowo powstały Ukraiński Komitet OMEP. Wśród uczestników znalazła się liczna grupa nauczycieli z Częstochowy, Białegostoku i Warszawy. Przybyli też prezesi tych oddziałów.

Znakomitym wprowadzeniem w problematykę edukacji daltońskiej było wystąpienie dr Jolanty Andrzejewskiej z UMCS W Lublinie, poświęcone edukacji dziecka w przedszkolu w perspektywie konstruktywistycznej. Punktem wyjścia przedstawionej koncepcji było uznanie dziecka jako podmiotu „uczącego się”, ale jednocześnie będącego odbiorcą ofert edukacyjnych przygotowanych przez nauczyciela.

Wystąpienie dr Jolanty Andrzejewskiej, stawiające w centrum uwagi dziecko i jego potrzeby, było wstępem do rozważań na temat koncepcji edukacji daltońskiej, opartej w dużej mierze na samodzielnym uczeniu się dziecka.

Wystąpienia Hansa Wenke – specjalisty edukacji daltońskiej i Roela Rohnera – prezydenta Dalton International z Holadii pozwoliły uczestnikom poznać koncepcję daltońską w teorii i praktyce.

Roel Rohner przedstawił podstawowe założenia planu Dalton:

• zapewnienie podstawowych potrzeb i zainteresowań edukacyjnych dziecka
• odpowiedzialność dziecka za wykonane zadanie
• samodzielna aktywność
• zorganizowana współpraca w grupie
• dowolność wyboru rodzaju aktywności

Realizacja potrzeb edukacyjnych oparta na procesie samokształcenia jest możliwa tylko wtedy, kiedy dziecko ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa i szacunku, sprawstwa i własnej niezależności, a także ma realną świadomość własnych możliwości.

Prezes Daltoninternational omówił również podstawowe metody pracy systemu daltońskiego:

• Wizualizacja procesu edukacyjnego – czyli wprowadzenie dużej tablicy, na której przy pomocy kolorów lub piktogramów oznacza się między innymi: kolor dnia tygodnia, rozkład zajęć, harmonogram i przebieg wykonania poszczególnych zadań, organizację pracy zespołowej itd., Tablica pozwala dzieciom samodzielnie planować i monitorować efekty pracy. Możliwości wykorzystania symbolicznej tablicy wzrasta z wiekiem dziecka – im dziecko młodsze, tym wsparcie nauczyciela w sprawnym posługiwaniu się tablicą jest większe.
• Zorganizowana współpraca, w której obok samodzielnej pracy niezwykle ważne są zadania zespołowe, rola mentora- „ucznia kompetentnego” w określonej dziedzinie wiedzy oraz nauczyciela – ostatecznego arbitra, wyjaśniającego problem (jeśli zachodzi taka potrzeba).
• Indywidualizacja uczenia się zgodnie z własnym stylem i tempem pracy oraz preferencjami w wyborze sposobów uczenia się.
• Ewaluacja własnych działań – samoocena, autokorekta (np. własnego portfolio).

Na zakończenie wystąpienia, dokonał prezentacji szkoły daltońskiej w Utrechcie. Uwagę uczestników zwróciły piękne, kolorowe i funkcjonalne sale z wszechobecną tablicą wizualizacji zadań, przy której stało wielu uczniów analizujących informacje, czy wybierających rodzaj aktywności.

Dyskusja, która rozpoczęła się po wystąpieniach holenderskich prelegentów, świadczyła o żywym zainteresowaniu uczestników poruszanymi problemami. Nasi goście podkreślali uniwersalność „planu daltońskiego”. Szkoły daltońskie istnieją w różnych krajach i zachowując swoja specyfikę, uwzględniają miejscowe prawo i tradycje oświatowe.

W warsztatowej części konferencji uczestnicy mieli możliwość poznania wielu praktycznych rozwiązań systemu daltońskiego.

Roel Rohner mówił o etapach rozwojowych kształtowania się niezależności i odpowiedzialności dziecka, od etapu naśladownictwa, przez samodzielne wykonanie pracy „zadanej” przez nauczyciela, aż do świadomego uczenie się i rozwiązywania problemów. Odpowiedzialne szukanie własnej drogi rozwoju i sposobów na efektywną naukę to ostatni etap strategii, osiągalny w starszych klasach szkoły podstawowej.

Atrakcyjność systemu Daltońskiego polega również na tym, co podkreślali uczestnicy konferencji, że mobilizuje nauczycieli do szukania nowych rozwiązań i poszerzania kompetencji zawodowych.

Hans Wenke, który prowadził zajęcia na temat nauki przez współpracę, przekonywał nas o wyższości działań zespołowych nad indywidualną pracą. Zorganizowana praca zespołowa, obok treningu społecznego, jest skuteczniejsza i efektywniejsza, uczy dzieci odpowiedzialności, tolerancji zdolności argumentowania i obrony swoich racji. Uczestnicy dyskusji obawiali się jednak, czy nadrzędny „interes zespołowy” nie ograniczy twórczej aktywności dzieci zdolnych, którym nauczyciel powinien powierzać trudniejsze zadania.

Podsumowując konferencję uczestnicy podkreślali uniwersalny charakter koncepcji, łatwość przeniesienia jej do swoich warunków, ponieważ nie interweniuje w treści nauczania, ale podpowiada jedynie ciekawe rozwiązania metodycznych. Akcentowano znaczenie wizualizacji procesu edukacyjnego, jako ważnego sposobu uczenia małego dziecka, kształcącego samodzielność , systematyczność, umożliwiającego uczenie się w swoim tempie i zgodnie ze swoimi preferencjami poznawczymi. System daltoński tak popularny w Holandii, na Węgrzech czy w Czechach, ma szansę zaistnieć również u nas.

Elżbieta Fundowicz

Warszawski Oddział PK OMEP

Więcej informacji: http://www.daltoninternational.org/daltoneducation.html