Rodzaje i źródła agresji
We współczesnym świecie możemy zauważyć niezliczone przejawy agresji, od obraźliwych słów, gróźb i oskarżeń po zadawanie bólu , niszczenie przedmiotów i zabijanie. Zachowania takie obserwujemy nie tylko u dorosłych i młodzieży, ale co gorsza u coraz to młodszych dzieci.
Pod pojęciem agresji rozumiemy całą gamę reakcji agresywnych, na które składa się agresja słowna i mimiczno – gestowa oraz atakowanie przeciwnika , określone mianem agresji fizycznej , w wyniku czego dochodzi do obrażeń lub zgonu atakowanego osobnika .
Najogólniej można powiedzieć iż agresja to negatywne zachowanie osobnika w stosunku do otoczenia wywołane konkretnym bodźcem.
Reakcje agresywne przejawiają się pod postacią agresji fizycznej lub werbalnej .
W pierwszym przypadku ( agresja fizyczna ) jest to bezpośrednie zadawanie bólu skierowane na inną osobę . U dzieci często przejawia się to poprzez bicie innych , szarpanie , podstawianie nogi , czy gryzienie . Agresja fizyczna to również zachowania destruktywne mające za przedmiot – rzeczy , które na wskutek ataku ulegają uszkodzeniu lub zniszczeniu .
Zachowania te mogą mieć charakter agresji bezpośredniej lub pośredniej .
Bezpośrednie zachowania destruktywne skierowane są wprost na przedmiot agresji – określoną osobę lub rzecz np. kopanie, bicie, wybuchy złości u dziecka.
Pośrednie zachowania agresywne, choć powodują wyrządzenie szkody lub przykrości , nie są jednak skierowane bezpośrednio na przedmiot agresji . Przykładem może być przeszkadzanie komuś przy wykonywaniu czynności .
Agresja fizyczna skierowana jest na inne, słabsze dzieci, czy młodsze rodzeństwo.
W drugim przypadku ( agresja werbalna ) dziecko nie ma bezpośredniego kontaktu z inną osobą . Cierpienie zadaje poprzez obraźliwe słowa , wyśmiewanie czy szyderstwa .
Agresja słowna może przybierać również charakter bezpośredni , jak i pośredni .
Bezpośrednia agresja werbalna przejawia się w formie poniżających lub szkodzących wypowiedzi skierowanych do osoby będącej przedmiotem agresji i występujących w jej obecności ( zastraszanie , grożenie przezywanie ) .
Pośrednia agresja werbalna skierowana jest na daną osobę poprzez osoby trzecie ( wypowiedzi napastliwe , szkodzące , poniżające ) .
teorie agresji
-
Teoria instynktu
- Teoria związku agresji z frustracją
- Teoria uczenia się
1.TEORIA INSTYNKTU.
Zasadniczym składnikiem natury człowieka jest według Z.Freuda instynkt życia i instynkt śmierci. W wyniku ich zwalczania powstają formy aktywności, w których dominuje agresja. Wynika z tego, że konflikty międzyludzkie są nieuniknione, ponieważ ich żródłem są wrodzone instynkty. Każdy z nas rodzi się z instynktem, który jest niezbędny do utrzymania gatunku-„instynktem walki”. Zachowania agresywne wypływają z uczucia gniewu. W.McDongall uważa, że zjawisko takie skłania człowieka do obrony przed atakiem, umożliwia mu utrzymanie dotychczasowego stanu posiadania. Uczucie gniewu może być wzbudzone przez rozmaite niepowodzenia, które w następstwie wywołują występowanie zachowań agresywnych. Przedstawiciele teorii instynktu twierdzą, że agresja nie została „wyuczona”, lecz nabyta w ciągu życia każdej jednostki. P.Bovet obserwując bójki dziecięce doszedł do wniosku, że są one czymś więcej niż tylko reakcją na zaistniałą sytuację. Według niego instynkt to „sposób działania mający swój cel i użyteczność dla osobnika czy gatunku”[3]. Warunki środowiska społecznego mogą w znaczny sposób modyfikować owy instynkt.
2.TEORIA ZWIĄZKU AGRESJI Z FRUSTRACJĄ.
Agresja jako reakcja na frustrację dotyczy zmian w zachowaniu się osobnika pod wpływem uprzednich doświadczeń. Grupa psychologów pod kierunkiem J.Dollarda wysunęła nową koncepcję przyczyn agresji. Stwierdzili oni, że frustracja powstaje wtedy, gdy w toku realizacji jakiegoś celu człowiek natrafia na przeszkodę, udaremniającą te realizację. Według podstawowego założenia, które przyjmują, rezultatem frustracji będzie zawsze agresja rozumiana jako zachowania występujące w celu uszkodzenia czy zniszczenia przedmiotu (osoby), na które zostaje ona skierowana.
Agresja według J. Dollarda ma cztery cechy:
a) siła agresji zależy od stopnia frustracji,
b) akty agresji mogą ulec zahamowaniu pod wpływem kary,
c) tendencje agresywne mogą zostać przemieszczone,
d) akty otwartej agresji szybciej i skuteczniej zmniejszają napięcie frustracyjne niż akty agresji ukrytej.
3.TEORIA UCZENIA SIĘ AGRESJI
Amerykańscy badacze A.Bandura i R.H.Walters twierdzą, że zachowanie agresywne to wyuczony sposób zachowywania się, a głównym czynnikiem pobudzającym do uczenia się są kontakty społeczne, obserwacja i naśladownictwo otoczenia. Zachowania, które utrwaliły się, musiały być uprzednio wielokrotnie wzmacniane bezpośrednio (kiedy nagroda dotyczy samego uczącego się) i pośrednio (wzmocnienie odnosi się do zachowania innych osób, które są „wzorem” dla uczącego się). Bandura i Walters twierdzą, że utrwalone zachowania agresywne mogą być także likwidowane droga uczenia, poprzez odnawianie nagrody i konsekwentne karanie. Największe efekty może przynieść stosowanie kary i nagrody łącznie.
Literatura:
- E . Fonberg , Nerwice a emocje .Fizjologiczne mechanizmy. Colloseum 1979 , s.103 .
- A.Kozłowska , Zaburzenia emocjonalne … , s. 106 .
- H. Pietrzak, Agresja indywidualna i zbiorowa w sytuacji napięć i konfliktów społecznych, WSP w Rzeszowie 1992, s.8.
